-
1 очыру
перех.1) запуска́ть/запусти́ть, пуска́ть/пусти́ть (планёр, змей, спутник, космический корабль) || за́пуск, пускбаллистик ракеталар очыру — за́пуск баллисти́ческой раке́ты
сабын куыгы очыру — пуска́ть мы́льные пузыри́
2) дава́ть/дать возмо́жность улете́ть; выпуска́ть/вы́пустить в во́здухчитлектәге кошны очыру — вы́пустить пти́цу из кле́тки
3) мести́, разве́ивать/разве́ять (снег, песок)җил тузанны очыра — ве́тер метёт пыль
4) трепа́ть, колыха́ть; развева́ть, раздува́ть (флаг, верхушки деревьев, дым)җил байракларны очыра — ве́тер колы́шет знамёна
5) поднима́ть/подня́ть, вздыма́ть, клуби́ть (снег, пыль, пух)машина юлның тузаннарын очыра — маши́на вздыма́ет доро́жную пыль
6) срыва́ть/сорва́ть, уноси́ть/унести́, сдува́ть/сдуть (бумаги со стола, шляпу с головы ветром)7) учи́ть лета́ть ( о птицах)сыерчыклар бала очыра — скворцы́ у́чат лета́ть свои́х птенцо́в
8) перен.; разг. пуска́ть/пусти́ть, швыря́ть/швырну́ть ( с силой вверх или в сторону); отшвы́ривать/отшвырну́ть (пинком, ударом)урындыкны тибеп очыру — пинко́м отшвырну́ть табуре́т
9) перен.; разг. сбра́сывать/сбро́сить, отки́дывать/отки́нуть (кого-что) (вниз, под гору, под откос, в овраг)11) перен.; разг. разбра́сывать/разброса́ть, пуска́ть/пусти́ть на... (о деньгах, богатстве)акчаны җилгә очыру — пусти́ть де́ньги на ве́тер
12) перен.; прост. выгоня́ть/вы́гнать; вышиба́ть/вы́шибитьэшеннән очыру — вы́шибить с рабо́ты
•- очырып йөртү -
2 очыру
гл1. пускать, пустить, запустить2. мести, развеять (о ветре) -
3 тере саескан очыру
= тере чыпчык очыру; авызыннан тере саескан очыру; авызыннан тере чыпчык очыру1) хвали́ться, бахва́литься2) врать напропалу́ю -
4 авызыннан тере саескан очыру
-
5 авызыннан тере чыпчык очыру
-
6 тере чыпчык очыру
-
7 бала очыру
учи́ть птенцо́в лета́ть ( о птицах) -
8 җилгә очыру
1) разве́ять (мечты, сомнения)2) пуска́ть по́ ветру; переводи́ть безрассу́дно, тра́тить, расточа́ть зря (деньги, добро) -
9 көлен күккә очыру
1) разби́ть в пух и прах2) разнести́ в пух и прах; ка́мня на ка́мне не оста́вить -
10 куык очыру
1) пуска́ть мы́льные пузыри́ в во́здух ( как игра)2) перен. пуска́ть пыль в глаза́ -
11 морҗадан очыру
1) пусти́ть (вы́пустить в трубу́; растра́тить, растранжи́рить) что-л.2) разори́ть кого-л. -
12 серкә очыру
отцвести́ ( о злаках); рассе́ять пыльцу́ -
13 тибеп очыру
= тибеп ыргыту; тибеп ташлау; тибеп төшерү1) вы́бить (сбить) ного́й; отбро́сить уда́ром ноги́2) сверга́ть/све́ргнуть -
14 төтен очыру
кури́ть -
15 очырту
1) понуд. от очыру 2)самолётка утыртып очырту — отпра́вить самолётом
космик корабльләр очырту — запусти́ть косми́ческие корабли́
җил юл буенча тузан очырта — ве́тер вдоль доро́ги пыль метёт
3) гоня́ть (заставля́я взлете́ть)күгәрченнәр очырту — гоня́ть голубе́й
4) перен. мчать, гнать (машину, лошадь)5) перен. рабо́тать (де́лать) бы́стро (прово́рно)6) неперех.; перен. сли́шком торопи́ться (при чтении, разговоре)7) перех.; перен.; прост. сти́брить, сты́рить, слимо́нить ( чужую вещь)8) неперех.; перен.; прост. врать, лгать•- очыртып илтү
- очыртып илтеп җиткерү
- очыртып китерү
- очыртып китереп җиткерү
- очыртып сынау•• -
16 тере
1. прил.1)а) живо́йни үле, ни тере — ни жив, ни мёртв
тере җан — жива́я душа́
тере күзәнәк — жива́я кле́тка
тере табигать — жива́я приро́да
ул тере микән әле? — жи́в ли он (она́) ещё?
үзем тере чакта — пока́ я жив
тереләрдән терерәк — живе́е всех живы́х
б) кул. живо́й, све́жийтере балык — жива́я (све́жая) ры́ба
2) перен. живо́й, бо́йкий, шу́стрый, подви́жный ( ребёнок)3) разг. неразвари́вшийся (о крупе, рисе)2. нареч.; разг.жи́во, бо́йко- тере көйгәбик тере сөйләшә — говори́т о́чень бо́йко
- тере көч
- тере көчләр
- тере чәчәк
- тере чәчәкләр••тере зыян — полне́йший убы́ток
тере исәр (ахмак, тиле) — кру́глый дура́к; дура́к дурако́м; настоя́щий идио́т, соверше́нный глупе́ц
тере кайгы (хәсрәт) — несча́стный, жа́лкий ( человек), го́ре и то́лько (о человеке, а также о событиях)
тере надан — дрему́чий неве́жда
тере тарих — жива́я исто́рия (человек, который прожил долго и помнит многое из прошлого)
тере тутый тотканмыни (шикелле, кебек) — ( словно) жар-пти́цу пойма́л ( о человеке в чрезвычайно приподнятом настроении)
тере ялкау — отпе́тый лентя́й; ло́дырь ло́дырем
- тере чыпчык очырутере ятим — кру́глый сирота́
- авызыннан тере саескан очыру
- авызыннан тере чыпчык очыру
- тере суы
- тере җан -
17 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
18 бала
1. сущ.1)а) дитя́, ребёнок, малы́ш; см. тж. сабый••балага куш та, үзең йөгер — посл. дай поруче́ние ребёнку, а бе́гай сам ( о недостаточно развитом чувстве ответственности у детей)
бала бала инде ул — погов. ребёнок есть ребёнок
б) детёныш ( диких животных), птене́ц ( ряда диких птиц)••бүре баласын бүреккә салсаң да, урманга карар — посл. е́сли да́же волчо́нка положи́ть в ша́пку (так, что он ничего не увидит), всё равно́ бу́дет смотре́ть в сто́рону ле́са
карга да үз баласына аппагым дияр, керпе дә үз баласына йомшагым дияр — посл. и воро́на называ́ет свои́х птенцо́в бе́ленькими, и ёж счита́ет свои́х ежа́т гла́денькими
в) младе́нец; см. тж. бәби, нарасыйбала имезү — корми́ть ребёнка гру́дью
бала тирбәтү — ука́чивать, баю́кать ( дитя)
••асыл ир күңелендә йөгәне белән ат ятaр, асыл хатын күңелендә бишеге белән бала ятaр — посл. (букв. у настоя́щего мужчи́ны в мы́слях - конь с недоу́здком, у настоя́щей же́нщины в мы́слях - ребёнок с колыбе́лью)
еламаган балага имчәк бирмиләр — посл. дитя́ не пла́чет - мать не разуме́ет
2) сын и́ли дочь; ча́до, о́тпрыск, пото́мство, пито́мец••бала балдан татлы — посл. сла́док мёд, дитя́ сла́ще
бала тез өстендә сөйдерә, тездән төшкәч көйдерә — посл. ча́до на коле́нях к се́рдцу льнёт, а сойдёт с коле́н - ду́шу жжёт
ана күңеле балада, бала күңеле далада — посл. мы́сли ма́тери о ребёнке, а тот ду́мает о сте́пи (т. е. стремится повидать мир)
хатын алмак бер бәла - аннан туа бер бала, ул баладан туа мең бәла — посл. (букв. жени́ться - одна́ беда́, поя́вится пото́мство - от него́ ты́сячи бед)
3) молодо́й челове́к, ю́ноша и́ли де́вушка ( пока они сами не имеют детей), юне́ц, дети́нааталардан калган, ай, яшь бала күкрәк көче белән мал таба — ( песня) ю́ноша, оста́вшись без отца́, гру́дью (т. е. тяжёлым трудом) добыва́ет себе́ сре́дства на жизнь
4) перен. пито́мец, сын, дитя́ (представитель своей среды, класса, нации, страны и т. п.)замана баласы — дитя́ вре́мени, представи́тель своего́ вре́мени
табигать баласы — дитя́ приро́ды
5) в притяж. ф.; 1 л.; ед. ч. балам дитя́ моё, ди́тятко, дитя́; разг. до́ченька, сыно́к (слово обращения к детям и к тем, кто намного моложе говорящего)••балам, тары татлыдыр - тир түккәчтен белерсең; балам, балан баллыдыр - бил бөккәчтен белерсең — посл. дитя́ моё, зерновы́е сла́дки: прольёшь пот, обраба́тывая по́ле - узнае́шь; дитя́ моё, кали́на сладка́ как мёд, потру́дишься ( собирая её) - узна́ешь
6) мн. балалар де́ти, детвора́, ребя́та || де́тскийбалалар бакчасы — де́тский сад
балалар киеме — де́тская оде́жда
балалар әдәбияты — де́тская литерату́ра
балалар язучысы — де́тский писа́тель
7) в знач. нареч. баладан с де́тства, с де́тских летбаладан эшләп үсү — рабо́тать с де́тских лет
2. прил.; редкомин аны баладан — беләм я его́ зна́ю с де́тских лет
1) малоле́тний, недозре́лыйкеше — малоле́тний в знач. сущ.
••кошның авызы зур булыр — посл. у малоле́тней пти́цы ( у птенца) рот широ́к
2) де́тский; ребя́ческий; инфати́льныйбала күңел — де́тская душа́
бала хыяллар — ребя́ческие мечты́
•бала җанлы — лю́бящий дете́й
бала җанлылык — чадолю́бие, любо́вь к де́тям
бала холыклы (бала холкы чыгып бетмәгән) — с ребя́чливым, ребя́ческим хара́ктером ( непостоянный или капризный)
бала хөкемендә — на права́х ребёнка, кото́рого на́до счита́ть ребёнком (хотя он в действительности может быть и взрослым, например, душевнобольной или престарелый)
баладан калу — потеря́ть спосо́бность рожа́ть; см. тж. ырудан калу
баладан котылу — разреши́ться от бре́мени, благополу́чно, роди́ть
баладан савыгу (баладан терелү; баладан сәламәтләнү) — опра́виться, вы́здороветь || оправле́ние, выздоровле́ние по́сле ро́дов
баладан үлү — умира́ть, умере́ть || смерть во вре́мя и́ли всле́дствие ро́дов
бала чебеш — о́чень нео́пытный, незре́лый челове́к
- бала анасыбалалар әкияте — де́тская ска́зка, примити́вная и́ли гру́бая ложь
- бала асрау
- бала атасы
- бала елга
- бала итәк
- бала йон
- бала каз үрдәк
- бала каз
- бала караучы
- бала кешесе
- бала кеше
- бала китерү
- бала корт
- бала кош
- бала кычыткан
- бала мамык
- бала очыру
- бала суган
- бала суганча
- бала табу
- бала табу йорты
- бала табучы хатын
- бала төшертү
- бала төшерү
- бала умарта
- бала күч
- бала урыны
- бала чак
- бала вакыт
- бала чүбе
- бала чүпрәге
- бала чыгару
- балалар бүлмәсе
- бала лар хезмәте
- баланың баласы
- бала булу
- балага калу
- балага узу -
19 буш
1. прил.1)а) пусто́й, поро́жний, незагру́женный, не запо́лненный (чем-л.)буш чиләк — пусто́е ведро́
буш мичкә — пуста́я бо́чка
буш вагон — незагру́женный ваго́н
буш капчык — пусто́й мешо́к
б) пусто́й, по́лый, пустоте́лыйбуш кыяр — по́лый огуре́ц
буш стена — по́лая стена́
в) пусто́й, пусты́нный, пусту́ющий, нежило́й, незаселённый, ненаселённыйбуш квартир — пуста́я кварти́ра
буш йорт — нежило́й дом
буш авыл — ненаселённая дере́вня
г) пусто́й, безлю́дныйбуш урам — безлю́дная у́лица
буш кырлар — пусты́е поля́
2)а) пусту́ющий, свобо́дный, неза́нятый (кем, чем-л.)буш өстәл артына утыру — сесть за свобо́дный стол; буш урындык неза́нятый стул
б) свобо́дный, не замещённый, неза́нятый, вака́нтный ( в должности в штате учреждения)редакциядә буш урын бар — в реда́кции есть вака́нтное ме́сто
3)а) неза́нятый (каким-л. делом)буш куллар — неза́нятые ру́ки
буш кешеләр бер дә юк — свобо́дных люде́й совсе́м нет
б) разг. свобо́дный, неза́нятыйбуш карандаш — свобо́дный каранда́ш
буш телефон — свобо́дный телефо́н
4) пусто́й, свобо́дный (от занятий, дел и т. п.)буш дәрес — пусто́й уро́к
бер генә буш сәгатем дә юк — да́же ни одного́ свобо́дного ча́са нет
5) свобо́дный, большо́й, просто́рный; разно́шенный, не те́сный, непло́тный, не туго́й (об одежде, обуви и т. п.)буш аяк киеме — свобо́дная (просто́рная, не те́сная) о́бувь
6) сла́бый, не туго́й, не затя́нутыйбуш скрипка кылы — незатя́нутые стру́ны скри́пки
7) свобо́дный, назакреплённыйбауның буш башы — незакреплённый коне́ц верёвки
8) пусто́й (о хлебах, орехе и т. п.)буш чикләвек — пусто́й оре́х
••буш башакның башы югары — погов. пусто́й ко́лос пря́мо стои́т
9) спец. холосто́йбуш патроннар — холосты́е патро́ны
буш йөреш — холосто́й ход (машины)
10) хим. свобо́дныйбуш кислород — свобо́дный кислоро́д
буш атом — свобо́дный а́том
11)а) беспла́тный, дарово́й, безвозме́здныйбуш ашау — беспла́тное пита́ние
б) перен. дешёвыйбуш бәя — дешёвая цена́
12) перен. пусто́й, несерьёзный ( о человеке)13) перен. иллюзо́рный, неосуществи́мыйбуш хыял — неосуществи́мая мечта́
14) пусто́й, беспредме́тный, бессодержа́тельный, пустопоро́жнийбуш сүз — пусто́е сло́во
буш китап — бессодержа́тельная кни́га
15) тще́тный, напра́сный, бесполе́зный, пусто́й, беспло́дный, безуспе́шный, безрезульта́тный (труд, разговор и т. п.)2. нареч.1) пу́сто; безлю́днобуш калу — оста́ться безлю́дным
2) свобо́дно, не за́нятоваза буш тора — в ва́зе пу́сто, ва́за стои́т пусто́й
3) см. бушка•- буш ара- буш аш
- буш вакыт табу
- буш җир
- буш кесә
- буш килеш
- буш көе
- буш түгел
- буш чәчәк••буш баш — пуста́я голова́, безмо́зглый ( о человеке)
буш калу — прозева́ть, оста́ться ни с чем
буш кул белән — с пусты́ми рука́ми; без ничего́
буш куык — пустоме́ля
буш куык очыру — пустосло́вить, болта́ть вздор
буш сүз — вздор, ложь; у́тка; клевета́
буш сүзле — болту́н, пустосло́в
- буш калдырмаубушны бушка аудару (бушны бушка бушату) — перелива́ть из пусто́го в поро́жнее
- буш куймау
- буш тору
- буш яту
- буш булу -
20 җил
сущ.1) ве́тер || ветрово́й; ветряно́йҗил чыкты — подня́лся ве́тер
җил басылды (тынды) — ве́тер стих, ве́тер улёгся
каршы җил — встре́чный ве́тер
җилдә тору — стоя́ть на ветру́
җил энергиясе — ветрова́я эне́ргия
җил өермәсе — шквал ве́тра
җил тими торган як — подве́тренная сторона́
җилдән саклаучы кишәрлек — ветрозащи́тная полоса́
••җил чәчкән давыл урыр — посл. кто се́ет ве́тер, тот пожнёт бу́рю
2) перен. ве́яние, ве́теразатлык җилләре — ве́тры свобо́ды
3) перен.; разг. возде́йствие, де́йствие, влия́ние•- җил оясы
- җил сындырыгы
- җил тегермәне
- җил уңаена
- җил үлчәгеч
- җил үләне
- җил чәчәге••җил алгандай — как ве́тром сду́ло
җил алу — продува́ть, осты́ть
җил җитмәс (җил җитмәс ат) — быстроно́гий (конь)
җил куу — слоня́ться без де́ла (букв. гоня́ться за ве́тром)
җил уйнатып — спо́ро, бы́стро
җилгә тоту — ве́ять (о зерне́)
җилгә җиленләү — хвали́ться по пустяка́м
җилдән ашалу — геол. вы́ветриться
җилдән килгән акча — лёгкие де́ньги
җилдән туган — пригу́льный, приблу́дный
җилләр искән — и след просты́л; помина́й как зва́ли
җилләр уйный — соверше́нно пусто́й
- җил ашау- җил искән якка аву
- җилгә китү
- җилгә очу
- җилгә очыру
- 1
- 2
См. также в других словарях:
җилпү — 1. Канатны кагып, селкеп алу (кошлар тур.) 2. Җилләнү (2) , җилпенү (3). Һаваны җиләсләндерү өчен кулга тоткан әйберне селкү 3. Җилгә тоту, җилгәрү, югары чөеп ашлыкның чүп чарын җилгә очыру 4. Җилфердәтү, селкетү пәрдәләрне җилпеп җилпеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ил — I. 1. Хөкүмәте булган дәүләт, мәмләкәт. Як җир чит илләрдән кайту 2. Туган җир, ватан. Туган як 3. диал. Авыл 4. Халык, коллектив ил сүзеннән чыкма 5. күч. сир. Дуслык, татулык илме, яумы?. II. ИЛ – Умарта кортларының аерым семьясы; Күч. ИЛ АЕРУ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
очлыктыру — диал. 1. Этеп, атып, еракка җибәрү, очыру 2. күч. Юкка чыгару, нәр. б. әйтмичә генә икенче урынга яшерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
очу — (ОЧЫРТУ) (ОЧЫРУ) – 1. Һавада канатлар ярдәмендә хәрәкәт итү 2. Һавада, бушлыкта йөзеп йөрү 3. Җил яки ыргыту, ату көче белән һавада хәрәкәт итү. Тирә якка чәчрәп таралу 4. Һавага таралып юкка чыгу (пар, газ һ. б. тур.) 5. күч. Бик кызу хәрәкәт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уйнату — ф. 1. (Уйнау) 2. Берәр нәрсәне тиз тиз хәрәкәтләндерү, төрле төрле хәрәкәтләр ясау. Төрле юнәлештә бик тиз хәрәкәт иттерү, йөртү, очыру (табигать күренешләре тур.). Ялт йолт китерү, очкынландыру, уйнаклату 3. Музыка коралында нәрсә дә булса… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уйнау — 1. Шаяру, күңел ачу. Спортның бер төре булган нин. б. уен белән вакыт үткәрү, ял итү. Уен өчен берәр нәрсәдән файдалану, хәрәкәт ясау ферзь белән уйнау 2. Нин. б. әйберне үзе дә сизмичә бернинди максатсыз әйләндерү, хәрәкәтләндерү, кирәкмәгән эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыргыту — 1. Кулдагы әйберне куәт белән очыру, ату, ташлау. Югарыдан түбәнгә ташлау. Түбәннән югарыга атып бәрү, чөю 2. Берәр нәрсәне кирәксез дип яки башка сәбәп максат белән кая да булса ташлау, атып бәрү. Тәртип белән урнаштырмау, куймау, ничек эләкте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге